Það var einhvern dag, er drottningin var í baði, að krabbi skreið upp úr flæðarmálinu og sagði: “Þú munt fá það, sem þú æskir, og eignast dóttur.” Á þessum orðum hefst ævintýrið Þyrnirósa í þýðingu Steingríms Thorsteinssonar. Kóngur og drottning geta ekki eignast barn. Það ríkir með öðrum orðum stöðnun og ófrjósemi í kóngsríkinu. Það vantar sárlega nýtt blóð, endurnýjun. Og inn í þetta vetrarland skríður krabbadýr og boðar lausn. Það er krabbinn sem hrindir atburðarás af stað í sögunni. Drottningin dormar dreymandi í baðinu og þetta litla skeldýr sem stendur vökuvitund hennar svo órafjarri nær eyrum hennar. Talandi krabbadýr heyrir til undraveröld draumanna.

Mánaspilið hér að ofan á rætur í sama tímalausa mynstri og ævintýrið um Þyrnirósu. Með “tímalausu mynstri” á ég við sammannlega erkitýpu sem er að verki í sálarlífi okkar óháð tíma og rúmi. (Sjá tengil í ARAS: Archive for Research in Archetypal Symbolism hér að neðan þar sem lesa má skilgreiningu Carls Jung á erkitýpu.)

Fyrir réttum tólf árum dreymdi mig draum, sem ég kalla Brúna bjallan, og er rétt að taka fram að á þeim tíma þekkti ég ekkert til tarot-spila og ævintýrið um Þyrnirósu blundaði í djúpi bernskuminninga:

Ég stend í ganginum fyrir framan eldhúsdyrnar, klædd í appelsínurauðan eldhússlopp, og tala í síma við Guðlaugu vinkonu mína. Guðlaug er í vinnunni niðri í Sameinuðu þjóðum (þar sem hún starfar sem hjúkrunarkona). Skyndilega tek ég eftir brúnni bjöllu á vinstri handleggnum á mér. Ég verð furðu lostin en held ró minni og grandskoða þennan óvænta gest. Bjallan er grjóthörð viðkomu og líflaus að sjá. Ég held hún sé dauð og bursta hana af mér. En óðar en hún lendir á gólfinu færist líf í hana og hún skríður inn í tandurhreint eldhúsið mitt. Ég tek eftir hve hún magnast upp þegar hún rigsar yfir þröskuldinn og stefnir á ísskápinn. Nú finnst mér hún hafa umbreyst í kakkalakka og ég er gripin ótta við að missa hana á bak við ísskápinn. Mér til mikils léttis breytir hún um stefnu og skríður skáhallt yfir gljábónað gólfið í átt að eldhúsbekknum. Þegar hún nálgast sökkulinn, fleygir hún sér á bakið og rennir sér líkt og í leik síðasta spölinn.

Heltekin af spennu fylgist ég með ferðalagi hennar og þegar hún tekur stefnuna til baka á dyrnar, segi ég Guðlaugu hvers kyns er og bið hana að bíða meðan ég afgreiði pödduna. Ég herði upp hugann til að takast á við óvininn, helli úr mér fúkyrðum og stappa kröftuglega niður fæti til að kremja bannsetta pödduna.

Nú er eldhúsgólfið þakið hvítum pappír sem er ataður blóðslettum eftir átökin. Ég set tána undir eitt hornið, eins og til að breiða yfir hræið, en átta mig þá á að það leynist lífsmark með pöddunni. Reiðin gýs upp í mér á ný og þegar ég stíg á hana öðru sinni, tek ég eftir að ógnandi fótur minn er risastór, líkt og ég sjái hann með augum fórnarlambsins, og ég tek eftir að hann er í svörtum karlmannsskóm…

Táknræn merkingin sem er fólgin í nafni vinkonu minnar, Guðlaug, sem að auki er græðari og vinnur hjá Sameinuðu þjóðunum, tengir drauminn minn þeirri andlegu lind sem sjá má á mánaspilinu og í ævintýrinu um Þyrnirósu, lind sem í hinsta skilningi er kraftuppspretta alls mannkyns. Skordýrið vitrast mér á meðan ég er í símasambandi við hana (sími þýðir ‘þráður’; í hinu forna eddukvæði Helgakviðu Hundingsbana er hugtakið gullin símu haft um örlagaþræði). Hvað persónulegu hliðina varðar, má geta þess að Guðlaug vinkona mín var gædd bjartri og fallegri söngrödd sem mér þótti öfundsverð guðsgjöf. Sjálf hafði ég alltaf talið mér trú um að ég væri laglaus og forðaðist að hefja upp raust mína í annarra áheyrn, þótt í raun hefði ég yndi af að syngja.

Draumurinn hafði djúp og skekjandi áhrif á mig. Ég varð miður mín þegar ég áttaði mig á að ég var að reyna að murka lífið úr einhverju sem ég fyrirleit í sjálfri mér og hafði haldið föngnu í skúmaskotum sálarlífsins. Tvennt var það sem sló mig umsvifalaust varðandi bjölluna mína: leikurinn og liturinn. Hvernig hún renndi sér eftir gljábónuðu gólfinu í tandurhreinu sterílu eldhúsinu mínu. Og svo hitt, að liturinn á henni var sá sami og á blekinu í sjálfblekjungnum mínum, brilliant braun. Eins og kóngsríkið í Þyrnirósu var hugur minn steríll. Mig dreymdi um að skrifa en ég varnaði sjálfri mér aðgangs að sköpunarlind minni, að músíkinni í veru minni sem nærir ljóðið í lífinu. Mér var í mun að hafa allt flekklaust og fullkomið. Ég er í karlmannsskóm. Þessa mynd magnar draumurinn upp til að benda mér á að ég er á mála hjá karllægri menningu sem gerir lítið úr því sem brúna bjallan mín stendur fyrir. Ég er eins og kóngurinn sem reynir að hindra kynþroska dóttur sinnar með því að uppræta snældurnar í kóngsríkinu.

Svo kröftuglega skók draumurinn mig að brúna bjallan varð mér eins konar líflína og leiðarstef. Hún er enn að verki í mér. Síðast þegar fundum okkar bar saman var hún orðin fagurrauð og lék sér að gulum bolta!

Þegar erkitýpan lætur að sér kveða með þessum hætti, leitar hún eftir samvinnu dreymandans við að draga fram í dagsljósið það sem í honum býr, ekki bara það sem menningin kallar eftir hverju sinni – eins og kostunum sem Þyrnirósa er sögð búin áður en álög þrettándu vísindakonunnar lögðust á hana, heldur einnig hitt sem fellur utan rammans og hefur verið bælt vegna þess að það samræmist ekki forskrift samfélagsins. Við þráum að “allir unni okkur hugástum” og leggjum okkur fram um að laga okkur að hinni fullkomnu fyrirmynd en áttum okkur kannski ekki á að sú mynd er dregin upp og viðhaldið af ríkjandi öflum sem eiga vald sitt undir því komið að við troðum okkur í níðþröngan drottningarskrúðann – eða eldhússloppinn! – sem þau vilja sjá okkur í. Meinið er að við erum svo miklu stærri en hlutverkin sem okkur bjóðast.

Megin mánans hefur í sér fólgið endurnýjunarkraft sem formæður okkar og feður sáu endurspeglast í hringferli tunglsins sem þverr og endurnýjast á mánaðarfresti. Kóngurinn faðir Þyrnirósu getur einungis boðið tólf vísindakonum til fæðingarveislu dóttur sinnar vegna þess að hann á bara tólf gulldiska. Hann skilur hina þrettándu þess vegna útundan.

Danski shamaninn Annette Høst hefur bent á það í fróðlegri grein sem hún kallar Blessed by the Moon: Initiation into Womanhood (sjá tengil hér að neðan), að gulldiskarnir tólf séu táknrænir fyrir tólf mánuði sólársins en þrettánda vísindakonan sé fulltrúi mánans. Það eru tólf mánuðir í sólári en tímatal til forna tók mið af mána og markaðist af þrettán tunglkomum. Kvenleg náttúra og máni fylgja sama hljóðfalli. Eins og máninn endurnýjar sig þrettán sinnum á ári fer kona sem stendur í blóma lífsins á túr þrettán sinnum á ári og kemur skírð og frjó út í heiminn á ný eftir tíðirnar sem hafa kallað hana á vit náttúru sinnar. Öll þekkjum við illan orðstír tölunnar þrettán.

Ævintýrið um Þyrnirósu er afsprengi menningar sem setur rökvit hins upplýsta huga í hásæti en gerir að sama skapi lítið úr visku sem býr í líkamlegri skynjun og tilfinningum. Það sýnir afneitun feðraveldisins á kvenlegri náttúru sem kóngurinn faðir Þyrnirósu reynir að uppræta með því að láta eyðileggja allar snældurnar í ríki sínu. Þetta reynist þó vitagagnslaust örþrifaráð því að Þyrnirósa hlýtur að vígjast til kvenlegrar náttúru sinnar. Sagan er verðug áminning um að við mannfólkið erum hluti af náttúrunni og að okkur ber að umgangast hana, hvort heldur er í okkur eða fyrir utan okkur, af virðingu og velvild en ekki með húsbóndahroka og valdi. Undir því er farsæld einstaklinga og þjóða komin.

Sagan sýnir viðleitni dulvitundarinnar til að koma á jafnvægi í einsýnum heimi sem helgast af karllægum gildum feðraveldisins. Þróunarferlið sem krabbadýrið setur af stað tekur langan tíma eins og óralangur svefn Þyrnirósu undirstrikar. Fljótvirkara er að grípa til sverðsins eins og karlhetjurnar og brytja niður dreka og forynjur til að losa sig undan ofurvaldi náttúrunnar. Þetta er sú leið sem vestræn feðraveldismenning hefur farið og það offari. Afleiðingin er firring manns frá náttúru, sinni eigin og hinni sem skrifast með stórum staf. Þykir nú mörgum sem við fljótum rótlaus að feigðarósi.

Okkur er tamt að einblína á himin og huga og vænta alls hjálpræðis að ofan. Í Þyrnirósu tekur erkitýpan á sig mynd krabbadýrs en áttfætlu á mánaspilinu og dregur athygli okkar að undrinu í náttúrunni þarna niðri. Án næringar í gegnum rætur okkar í náttúrunni verður andleg eftirsókn ekki annað en yfirborðsleg þjónkun við kenningar og kreddu og geld sérhver hugsun. Að sama skapi getum við beitt hinum skapandi huga til að fága og skíra það sem er frumstætt og ótamið í eðli okkar, ef við bara erum fús til að horfast í augu við að við erum ekki jafn “siðmenntuð” og menning okkar gerir kröfu til. Við erum efniviður í sífelldri mótun og í þeirri mótun gegnir meðvitaður hugur okkar skapandi hlutverki í samvinnu við náttúruna. Þetta er kjarninn í hinni andlegu gullgerðarlist og í þeirri list gegna draumarnir okkar lykilhlutverki. Með leiðsögn þeirra getum við komist æ nær kjarna okkar sanna sjálfs.

Mánaspil Rachelar sýnir eldrautt og framandi skordýr, ljósbera sem fikrar sig upp úr djúpum dulvitundarinnar. Hér sýnist allt víbrera af ástríðu og leik. Berum við gæfu til að veita draumsýn sem þessari viðtöku og átta okkur á að þarna er á ferð eitthvað sem er að reyna að brjótast til vitundar í sjálfum okkur, eitthvað sem við gerum lítið úr en er engu síður lífæð sem tengir okkur við náttúrulegan uppruna okkar? Eða lítum við á hana sem röklaust rugl hins dreymandi huga og sökkvum henni í djúpin á ný?

Mánaspil Elizabethar J. Gill hér að neðan hefur á sér annan hugblæ og undirstrikar þjáninguna sem fylgir því að láta brynju úreltra hegðunarmynstra fyrir róða. Lítið krabbadýr skríður á land og fikrar sig inn í ókunna framtíð eftir blóði drifnum stíg sem liggur á landamærum villtrar náttúru og taminnar. Þetta sjáum við endurspeglast í úlfinum og hundinum sem fylgjast grannt með tilburðum krabbans. Spilið sýnist mér táknrænt fyrir þá hugsun sem virðist inngróin í kristna menningu, að þjáningin sé óhjákvæmilegur fylgifiskur, og raunar forsenda andlegs þroska. Þessi hugsun kristallast í álögunum sem drottinn guð lagði á konuna og karlinn vegna óhlýðni þeirra í aldingarðinum og nær síðar hæstum hæðum í krossfestingu Krists sem gerðist brotlegur við ráðandi öfl síns tíma. Út úr spili Rachelar les ég á hinn bóginn aðrar og jákvæðari áherslur, nefnilega að leikur og skopskyn séu mikilvægt veganesti á leiðinni til sjálfsþekkingar, heilunar og þroska. Það vekur upp hjá mér spurninguna um hvort við tökum lífið með öllum sínum mannasetningum einfaldlega ekki of alvarlega?